بیلت یکی از انواع شمش فولاد است که در ابعاد و سایزهای مختلفی تولید می‌شود. شمشال برای تولید برخی محصولات فولادی همچون تیر و میله استفاده می‌شود. شمش بیلت یکی از محصولات فولادی اصلی است که گریدهای مختلفی دارد. در واقع بیلت فولادی، محصول کارخانجات تولیدکننده فولاد است که در رده محصولات میانی دسته‌بندی می‌شود.

در این مقاله از وبلاگ آهن اسپات، به صورت کامل فرآیند تولید بیلت یا شمشال (Billet) و کاربردهای این محصول را مورد بررسی قرار خواهیم داد. در ادامه با ما همراه باشید.

بیلت فولادی (Billet) چیست؟

شمش بیلت یا شمشال یکی از محصولات تولید شده از سنگ آهن بوده که خود، ماده اولیه برای تولید بسیاری از محصولات دیگر فولادی است. پس از این‌که سنگ آهن تبدیل به فولاد شد، باید به اشکال مختلفی آماده مصرف شود که هر کدام خصوصیات فیزیکی و شیمیایی منحصر بفردی دارند. اشکال مختلفی از فولاد به شکل:

  • شمش فولادی (Ingot)
  • اسلب یا تختال (Slab)
  • بلوم یا شمشه (Bloom)
  • بیلت یا شمشال (Billet)

در کارخانه تولید شده و روانه بازار می‌شوند. هر یک از این محصولات مناسب ساخت کالاهای خاصی هستند و به همین دلیل هم در ترکیبات شیمیایی آن‌ها و همچنین در اندازه و فرم آن‌ها تفاوت‌هایی وجود دارد.

بیلت فولادی معمولاً در عرض‌های نسبتاً کوچک‌تری تولید شده و محصولات تولیدی از آن نیز از نظر سطح مقطع و عرض به نسبت کوچک‌تر هستند، اما بخاطر ترکیبات شیمیایی خاص بیلت، محصولات تولید شده از آن طول بیشتری دارند.
از لحاظ میزان مصرف و میزان کاربرد نیز بیلت را می‌توان پرکاربردترین نوع شمش دانست. این محصول فولادی نیمه تمام در طی فرآیندهای مختلفی به محصولات نهایی دیگری مبدل خواهد شد.

روش تولید بیلت فولادی (شمشال)

دو روش کلی برای تولید این محصول وجود دارد که روش اول روش کوره بلند و روش دوم هم روش قوس الکتریکی است. در هر دو روش در ابتدا باید مواد اضافه از سنگ آهن جدا شده و سپس آهن خالص استخراجی، ذوب شده و داخل قالب ریخته شود و به شکل انواع شمش فولادی عرضه گردد.
تفاوت این روشها با هم، در نحوه ذوب کردن آهن است و سایر مراحل  تقریباً مشابه هم هستند. در ادامه دو روش اصلی تولید انواع بیلت فولادی را بررسی خواهیم کرد.

تقریباً بیشتر بیلت فولادی تولید شده با استفاده از روشهای بالا تهیه می‌گردد اما در موارد کمی‌هم ممکن است انواع بیلت فولادی از روش اکستروژن و یا با روش نورد شمش تولید شوند.
انواع بیلت‌های تولیدی ممکن است در خصوصیاتی مثل پیچش، کشش و یا خمش اندکی با هم متفاوت باشند و محصول هر کارخانه تولید کننده بیلت ممکن است آنالیز شیمیایی خاصی داشته باشد.

1. روش تولید کوره بلند

بیشترین حجم تولیدی انواع بیلت فولادی با روش کوره بلند تولید می‌شود. در این روش در ابتدا به سنگ آهن نیاز داریم. قطعاً این سنگ آهن دارای ناخالصی‌هایی است که باید از آن جدا شوند. پس در مرحله اول باید سنگ آهن آماده سازی شود تا بتوان آهن داخل آن را از بقیه عناصر جدا کرد. برای آماده سازی سنگ آهن باید مراحل پیش پخت و کلوخه سازی انجام گردد.

در محله بعد باید به آن آهک و کک اضافه نموده و آن را داخل کوره بلند ریخت و حاصل این فرآیند چدن یا آهن خام خواهد بود. سپس این ماده باید داخل کانورتر ریخته شده و ذوب گردد.
سپس به این آهن مذاب اکسیژن رسانی می‌شود تا بتوان ناخالصی‌‌های آن را با اکسیژن ترکیب کرده و بصورت تفاله از آن جدا کرد. در بخش بعدی هم آهن خالص مذاب، داخل ظرف‌های بزرگی به نام پاتیل ریخته شده و به سمت قسمت قالب گیری روانه خواهند شد.

2. روش تولید قوس الکتریکی

در روش قوس الکتریکی به ماده اولیه آهن قراضه احتیاج داریم. آهن قراضه در ابتدا وارد کوره الکتریکی می‌شود و سپس به آن مواد سرباره مثل آهک، کک و بنتونیت اضافه شده و مقداری هم آهن اسفنجی وارد کوره می‌شود. این مواد در داخل کوره الکتریکی ذوب شده و در حین این عملیات مراحلی مثل دمش اکسیژن، همگن سازی، نمونه گیری و آنالیز باید روی آن‌ها انجام شود.
در مرحله بعد این آهن خالص مذاب وارد پاتیل شده و به واحد ریخته گری می‌رود. در این واحد مواد مذاب داخل قالب ریخته شده و سپس با آب خنک می‌شوند. پس از سرد شدن شمش‌ها، با توجه به اندازه مورد نیاز، اقدام به برش این قطعات خواهد شد.

عناصر سازنده بیلت فولادی

بیلت فولادی معمولاً دارای سطح مقطع دایره، مربع و یا هشت ضلعی است. قطر یا عرض بیلت معمولاً کمتر از 15 سانتی‌ متر بوده و اندازه مساحت سطح مقطع آن کمتر از 23 سانتی متر مربع است. به خاطر بافت مخصوص آن، چگالی بیلت بیش از سایر انواع شمش است و انعطاف پذیری نسبتاً بالاتری هم دارد.
جنس متریال بیلت فولادی دارای نوع خاصی از دانه بندی است که باعث شده این ماده دارای انعطاف بالا بوده و همچنین امکان شکل پذیری بسیار زیادی هم داشته باشد. در مراحل تولید این محصول باید دقت شود که همه فرآیند با جزییات استاندارد انجام گردد زیرا در غیر این صورت، استحکام و انعطاف بیلت مناسب عرضه به بازار نخواهد بود.

برای حفظ کیفیت محصول، در مرحله آخر باید تست تغییر دما روی بیلت انجام گردد تا در فرآیند گرم و سرد شدن فلز، هیچگونه ترک یا شکافی در بافت آن ایجاد نشود؛ چرا که چنین محصولی به هیچ عنوان مناسب تولید محصولات پایین دستی نخواهد بود. در ترکیب شیمیایی انواع این محصول، عناصر مختلف، وظیفه ایجاد خصوصیات مکانیکی، فیزیکی و شیمیایی متفاوتی را بر عهده دارند از جمله:

1. نیبوبیم

بالا بردن مقاومت به سایش

2. کبالت

افزایش مقاومت فلز به گرما

3. تنگستن

بالا بردن مقاومت به سایش

4. سیلیسیم

افزایش استحکام و چقرمگی

5. وانادیم

ریزتر شدن میکروساختار فولاد

6. منگنز

بالا بردن قابلیت سختکاری عمیق‌

7. نیکل

افزایش چقرمگی و مقاومت به سایش

8. کروم

بالا بردن مقاومت به چقرمگی و سایش

9. فسفر، سرب، گوگرد و کلسیم

افزایش قابلیت ماشین کاری

10. مولیبدن

بالا بردن مقاومت به گرما و افزایش قابلیت سختکاری

انواع بیلت فولادی کمتر به صورت مستقیم مورد استفاده هستند و در اغلب موارد باید روی بیلت فرآوری‌هایی انجام شود و محصولات جدیدی از آن‌ها تهیه شود.

کاربرد بیلت فولادی

گفتیم که بیلت پرمصرف‌ترین محصول فولادی در میان انواع شمش است. حال ممکن است بخواهید بدانید که بیلت فولادی برای ساخت چه محصولاتی کاربرد دارد. در حالت کلی باید گفت به خاطر فرمول شیمیایی این شمش فولادی، امکان ساخت و تهیه انواع محصولات فولادی دارای طول زیاد، از آن وجود دارد. یکی از رایج‌ترین اقلام ساخته شده با این محصول، انواع میلگرد یا آرماتور است.

علاوه بر انواع میلگرد ساده و آجدار که در صنعت ساخت و ساز بسیار پرمصرف است، محصولات ساختمانی دیگری مثل:

را نیز می‌توان با استفاده از شمش فولادی بیلت تولید نمود. تقریباً برای ساخت همه مقاطع فولادی به جزء ورق می‌توان از بیلت فولادی استفاده کرد، اما باید توجه داشت که عمده مصارف انواع بیلت فولادی در زمینه تولید میلگرد، تسمه و مفتول است. همچنین بعد از موارد استفاده گسترده از این محصول در پروژه‌های عمرانی و ساختمانی، بیلت در صنایع دیگری نیز مورد استفاده دارد.

در صنایع حمل و نقل ریلی برای ساخت ریل راه آهن و قطعات جانبی مربوطه آن و همچنین در ساخت سد و ساخت انواع پل و اسکله نیز از بیلت استفاده می‌شود. مورد دیگری هم که بیلت فولادی در آن بسیار پرمصرف است، در زمینه صنایع تولید محصولات اکسترودی است.

تولید محصولات فولادی و از جمله آن‌ها انواع بیلت فولادی، تحت استاندارد خاصی باید باشد تا مورد قبول بازار و مصرف کننده قرار گیرد. کیفیت بیلت فولادی موجود در بازار ایران که در دو گرید ۳SP و 5SP عرضه می‌شود، مطابق با قوانین و مقررات کیفی و کمی‌استاندارد روسی طراحی و تولید شده است.
این دو گرید بیلت فولادی از نظر استانداردهای فنی تولید، در دسته فولادهای ساده کربنی قرار دارند. در مراجع علمی‌ و حرفه‌ای فولاد جهان، بیلت فولادی با نام CCM نیز شناخته شده است.

محصولات بیلت فولادی

بیلت تولیدی توسط برندهای مختلف ممکن است تفاوتهایی بسیار جزیی از نظر شیمیایی، فیزیکی و یا مکانیکی داشته باشند ولی این تفاوت‌ها خیلی بزرگ نخواهند بود. اما در حالت کلی دو گرید مجزا در بازار بیلت وجود دارد که هر کدام خصوصیات و مصارف خاصی دارند. این دو گرید اصلی بیلت فولادی عبارتند از:

_ شمش ۳sp

این گرید بیلت فولادی آنالیز شیمیایی خاصی دارد و نسبت به تغییرات مکانیکی پیچش، کشش و خمش انعطاف پذیری بالاتری دارد و به همین خاطر هم قیمت بالاتری دارد. هر جا که محصول تولیدی نیازمند انعطاف و تغییر شکل بالاتری باشد، این گرید بیلت انتخاب اول تولید کننده خواهد بود.

_ شمش ۵sp

گرید دوم بیلت فولادی یعنی ۵sp دارای ترکیبات شیمیایی متفاوتی است و از نظر انعطاف در کشش، خمش و پیچش در رده پایین‌تری قرار دارد که باعث شده با قیمت کمتری هم در بازار عرضه گردد. اگر در محصولات تولیدی فاکتور مقاومت و استحکام ارجح باشد، این نوع بیلت تحمل فشار و نیروی بالاتری دارد.

تولیدکنندگان داخلی شمشال

غول‌های بزرگ تولیدکننده بیلت فولادی در ایران شرکت‌های ذوب آهن اصفهان، فولاد مبارکه اصفهان و فولاد خوزستان هستند. اما شرکت‌های دیگری نیز در این زمینه در بازار فولاد ایران فعال هستند از جمله:

  • فولاد خزر
  • فولاد ارفع
  • فولاد کاویان
  • ویان همدان
  • فولاد جم قم
  • فولاد پاسارگاد
  • فولاد سیرجان
  • نورد فولاد یزد
  • فولاد هرمزگان
  • فولاد کاوه جنوب
  • فولاد آلیاژی ایران
  • فولاد شاهین بناب
  • مجتمع فولاد کیمیا
  • فولاد سازان کیوان یزد
  • فولاد آتیه اندیشان سپهر شرق

یکی از نکات مهم برای انتخاب بیلت فولادی، توجه به جزییات متریال و عناصر مصرفی در تولید بیلت بوده که در کنار اصل بودن برند تولیدکننده آن، از جمله عوامل بسیار مهم برای خریداران بیلت هستند.

عوامل مؤثر بر قیمت شمشال

قیمت شمش فولادی هم مثل قیمت سایر انواع محصولات و کالاها، تحت تأثیر رویدادها و نرخ اقلام مختلفی است و ممکن است در اثر تغییرات زیر ارزان یا گرانتر شود:

  • تغییرات نرخ ارز

هرگونه افزایش یا کاهش نرخ ارزهای خارجی که بر عرضه و تقاضای بیلت اثر قابل توجهی داشته باشد، قیمت آن را تغییر خواهد داد.

  • تغییرات هزینه حمل و نقل

هر زمان که هزینه‌‌های حمل و نقل به دلایلی مثل نرخ تعرفه‌ها و یا قیمت سوخت، تغییر داشته باشند، قیمت بیلت نیز دچار نوسان خواهد شد.

  • اوضاع بازار جهانی فولاد

در مواردی که بازارهای جهانی فولاد هیجان قیمتی داشته باشند، قیمت بیلت هم تحت تأثیر اوضاع جهانی فولاد، کاهش یا افزایش خواهد داشت.

  • تولید کنندگان جهانی فولاد

گاهی مشکلات یا مسائلی در روند عرضه و تقاضای تولید کنندگان یا مصرف کنندگان عمده جهانی رخ داده و باعث ایجاد تنش در بازار و قیمت بیلت‌های فولادی می‌شوند.

  • نرخ جهانی انرژی

حدود 10 تا 15 درصد از قیمت تمام شده تولید انواع محصولات فولادی مربوط به هزینه انرژی است و به همین دلیل هم تغییرات قیمت انرژی تأثیر مهمی‌بر قیمت بیلت خواهد داشت.

  • قیمت ضایعات آهن

با توجه به اینکه بخشی از تولید شمش فولادی از طریق مصرف ضایعات آهن تأمین می‌شود، با کم و زیاد شدن قیمت قراضه آهن، قیمت بیلت نیز تحت تأثیر خواهد بود.

  • نرخ جهانی سنگ آهن

بخش اعظم تولیدات محصولات فولادی وابسته به میزان عرضه و تقاضای سنگ آهن است و هرگونه خللی در بازار آن، قیمت شمشال را تحت تأثیر قرار خواهد داد.

خرید شمشال از آهن اسپات

تعداد زیاد تولیدکنندگان انواع شمش فولادی و همچنین واسطه‌هایی که در بازار فولاد فعال هستند، باعث شده مراکز زیادی به عرضه این محصول اقدام نمایند. در چنین بازاری قیمت‌های زیادی در بازار برای خرید و فروش این محصول پیشنهاد می‌شود، اما تنها باید به قیمت‌هایی استناد کرد که از یک مرکز مشخص و مطمئن ارائه شده است.

در سایت آهن اسپات، معتبرترین مرکز عرضه انواع شمش فولادی، شما براحتی به آخرین قیمت‌های واقعی بازار فولاد دسترسی داشته و فقط کالای برندهای اصلی را خرید خواهید کرد. در آهن اسپات بصورت منظم با تمام اطلاعات مرتبط با انواع شمشال و سایر محصولات بازار فولاد آشنا شده و بدون دغدغه خرید کالایی تقلبی، محصولات فولادی مورد نظر خود را در مناسب ترین قیمت خریداری خواهید نمود. وبسایت آهن اسپات مرجع معتبر همه اطلاعات فنی و قیمتی بازار فولاد ایران بوده و همه نیازهای خریداران محترم این بازار را در قالب خدمات آنلاین خود ارائه می‌دهد.